Asset Publisher
OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA
W ostatnich latach Polska plasuje się w czołówce pod względem liczby pożarów – zaraz za Portugalią i Hiszpanią, natomiast pod względem powierzchni nimi objętej – znajdujemy się w pierwszej dziesiątce. Częstotliwość pożarów jest m.in. konsekwencją zmian klimatycznych (długotrwałe susze, mała liczba opadów) czy składu gatunkowego naszych drzewostanów – w polskich lasach przeważają gatunki iglaste, ze znacznym udziałem sosny (łatwopalne olejki eteryczne). Niestety większość pożarów nadal wybucha z winy ludzi, spowodowana umyślnymi podpaleniami, wypalaniem traw czy nieostrożnym obchodzeniem się z ogniem.
Zagrożenie pożarami lasów w Polsce jest jednym z najwyższych w Europie. Tylko w 2015 roku na terenach zarządzanych przez LP wybuchło 3732 pożarów, które objęły powierzchnię blisko 880 ha. Ponieważ zapobieganie im wymaga bardzo wysokich nakładów – Lasy Państwowe w walce z tym niebezpiecznym żywiołem sięgają również po fundusze unijne.
Koordynowanie przedsięwzięcia pod nazwą "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów" PGL LP powierzyło CKPŚ. Projekt ten był realizowany w ramach II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowiska (działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska).
Okres realizacji: 2016-2023 r.
Cel projektu: zmniejszenie negatywnych skutków wywoływanych przez pożary w lasach oraz sprawne lokalizowanie źródła zagrożenia i minimalizowanie strat, a w dalszej perspektywie – zmniejszenie średniej powierzchni pożarów i rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych, szczególnie w nadleśnictwach zakwalifikowanych do I kategorii zagrożenia pożarowego.
Cele uzupełniające:
• rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych,
• szybsze i bardziej precyzyjne określenie miejsca powstania pożaru,
• dokładniejsze prognozowanie zagrożenia pożarowego na podstawie danych meteorologicznych,
• skrócenie czasu dotarcia jednostek LP na miejsce pożaru.
Dofinansowanie zostało przeznaczone na:
- rozwój i modernizację systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń, w tym:
- budowę i modernizację dostrzegalni pożarowych (138 szt.)
- zakup nowoczesnego sprzętu umożliwiającego lokalizację i wykrywanie pożarów (183 szt.)
- doposażenie punktów alarmowo-dyspozycyjnych (PAD) (42 szt.)
- budowę stacji meteorologicznych (12 szt.)
- wsparcie techniczne systemu ratowniczo-gaśniczego na wypadek wystąpienia pożarów lasów, w tym:
- zakup samochodów patrolowo-gaśniczych (67 szt.)
Zasięg realizacji projektu pn. "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów"
Mapa 1. Nadleśnictwa realizujące projekt
Kliknij, aby powiększyć:
Realizacja projektu przyczyniła się między innymi do:
- zwiększenia odporności lasów na klęski żywiołowe takie jak pożary, którymi zagrożenie wzrasta wraz z ocieplaniem się klimatu,
- podniesienia efektywności systemu wczesnego ostrzegania o pożarach w Lasach Państwowych,
- zwiększenia powierzchni leśnych objętych monitoringiem oraz skrócenia czasu wykrycia zagrożenia i reagowania
- ograniczenia zasięgu pożarów i negatywnych skutków z nimi związanych (np. zubożenie gleby, zniszczenie ekosystemu i zamieszkujących go organizmów, straty materialne),
- poprawy ochrony przeciwpożarowej na obszarach sąsiadujących z terenami administrowanymi przez LP, np. parków narodowych czy terenach zamieszkanych (wpływ na bezpieczeństwo mieszkańców i turystów),
- ograniczenia emisji CO₂ w wyniku zmniejszenia liczby oraz zasięgu pożarów.
Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 88 029 674,40 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 59 472 181,08 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 50 551 353,92 zł
Nadleśnictwo Włocławek uczestniczy w realizacji projektu Ochrony Przeciwpożarowej.
W ramach projektu zrealizowano:
- modernizację i rozwój systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń;
- modernizację i doposażenie punktów alarmowo-dyspozycyjnych (PAD);
- zakup nowoczesnego sprzętu umożliwiającego lokalizację i wykrywanie pożarów;
- budowę i modernizację dostrzegalni przeciwpożarowych;
- zakup samochodów patrolowo-gaśniczych.
Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 515 179,92 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 400 099,17 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 340 084,29 zł
MAŁA RETENCJA NIZINNA
Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych
Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne odraz monitoring środowiska
Okres realizacji: 2016-2023 r.
Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP)
Cel projektu: wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych.
Cele uzupełniające:
• odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
• ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych.
Podejmowane działania były ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.
W ramach projektu realizowane zostały inwestycje związane z:
• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;
• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;
• adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;
• przeciwdziałaniem nadmiernej erozji wodnej – np. poprzez zabezpieczanie brzegów i stoków;
• przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).
O oddziaływaniu obiektów retencyjnych decyduje nie ich wielkość, ale liczba urządzeń w zlewni, co przekłada się na ich efektywność na dużą skalę. Budowane były w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji z zastosowaniem materiałów naturalnych. Ponieważ obiekty te spełniają głównie funkcje ekologiczne – z założenia są przyjazne dla środowiska. Wszystkie projektowane budowle zostały dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczo-krajobrazowych, w tym w taki sposób, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych.
Podręcznik wdrażania projektu nizinnego i górskiego
Zasięg realizacji projektu pn. "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych"
Mapa 1. Nadleśnictwa realizujące projekt
Kliknij, aby powiększyć:
Efekty
Za najistotniejszy, mierzalny efekt projektu uznano przede wszystkim retencjonowanie wody. Nie mniej ważny jest również wpływ małej retencji na ochronę przyrody: zbiorniki powstałe w ramach projektu nie tylko przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego i uwilgotnienia siedlisk leśnych, lecz także stały się ważną ostoją wodnej fauny i flory, służą jako wodopoje dla leśnych zwierząt i pełnią funkcje biofiltrów.
Osiągnięte wskaźniki:
- objętość retencjonowanej wody: 2 544 674,61 mln m³
- pojemność obiektów małej retencji: 3 985 194,74 mln m³
- liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 349 szt.
Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 246 495 660,08 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 191 222 163 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 162 538 838,55 zł
Nadleśnictwo Włocławek uczestniczy w realizacji projektu Małej Retencji Nizinnej
W ramach zostały zrealizowane inwestycje związane z:
- budową, rozbudową, modernizacją i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych:
- Leśnictwo Kurowo, oddział 239h (gmina Baruchowo). Zastawka funkcjonuje na cieku wypływającym z Jeziora Grodno. położona jest na terenie rezerwatu przyrody "Grodno", którego celem ochrony jest zachowanie ze względów przyrodniczych, dydaktycznych i krajobrazowych, wielogatunkowych drzewostanów o cechach zbliżonych do naturalnych
Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 153 865,25 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 153 865,25 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 130 785,46 zł
- Leśnictwo Dąb oddział 65i (gmina Włocławek). Zastawka funkcjonuje na terenie rezerwatu przyrody "Gościąż", którego celem ochrony jest zachowanie unikatowych w skali kraju serii laminowanych osadów dennych. Osady tworzy głównie gytia siarczanowo-węglanowa z mikrolaminami sięgającymi 12 tysięcy lat wstecz . Została zbudowana na rzece Rudzie, przed jej wpływem do Jeziora Jazy.
Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 163 237,46 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 163 237,46 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 138 751,84 zł
- Leśnictwo Dąb oddział 68g (gmina Włocławek). Zastawka funkcjonuje również na terenie rezerwatu przyrody "Gościąż" . Została zbudowana na rzece Rudzie, pomiędzy Jeziorem Gościąż i Jeziorem Brzózka.
- Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 163 822,98 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 163 822,98 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 139 249,53 zł
Asset Publisher
Nowe pokolenie lasów
Nowe pokolenie lasów
Jak co roku, także i tej wiosny pojawi się w naszym regionie nowe pokolenie lasów. Jest to niezwykle ważny moment w rozpoczynającej się czasami ponad stuletniej historii danego lasu, ponieważ od kondycji sadzonek oraz składu gatunkowego przyszłego drzewostanu zależy, jak będzie sobie radził przez całe życie ekosystem leśny.
Ile drzew posadzimy w regionie?
W 2025 roku w regionie pojawi się prawie 3.600 ha nowych lasów, w tym prawie 100 ha to odnowienia naturalne. Zdecydowana większość nowych lasów zostanie zainicjowane wiosną, ale planujemy też sadzić drzewa jesienią. Najczęściej do tego celu wykorzystujemy sadzonki wyhodowane w szkółkach polowych. Tam z nasion wysianych bezpośrednio do gruntu wyrastają z czasem sadzonki drzew. Jedne, jak sosna, potrzebują zaledwie rok lub dwa, by być gotowymi do sadzenia w lesie, inne wymagają dłuższej troski ze strony leśnika, jak np. buki i dęby, które potrzebują ok. 2-3 lat. Dopiero po tym czasie są przygotowane do wysadzenia na gruntach leśnych. W tym roku posadzimy 25,5 mln młodych drzew, z tego 15,5 mln będą stanowić sadzonki gatunków iglastych, a 10 mln – sadzonki gatunków liściastych.
Hodujemy także sadzonki z tzw. zakrytym systemem korzeniowym – w szkółce kontenerowej nasiona wysiewane są do specjalnych cel w paletach. Te nasiona (bez względu na gatunek drzewa) trafiają na specjalną mieszankę substratu, w którym dominuje torf. Wraz ze wzrostem młodego drzewa, jego system korzeniowy korzysta z bryłki substratu. Z nią także trafia do lasu i wraz z upływem czasu dalej korzysta z zawartych w niej substancji. Takie drzewka mają specjalne przeznaczenie – wykorzystujemy je tam, gdzie sadzonka ma trudniejsze warunki – np. siedlisko jest uboższe lub może być mniej wilgoci w glebie. Właśnie te sadzonki wykorzystujemy jesienią, gdy w glebie pogłębia się deficyt wody. Jeszcze jedną ważną zaletą młodych drzew ze szkółki kontenerowej jest ich hodowla w cyklu rocznym – w ciągu maksymalnie 12 miesięcy od siewu, drzewka są gotowe do wysadzenia w lesie. W 2025 roku posadzimy ok. 3,2 mln sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym.
Od czego zależy, ile sadzonek i których gatunków drzew będziemy potrzebować?
Od wielu czynników, ale przede wszystkim od siedliska, na którym będzie rósł las – drzewa posadzone na zbyt ubogim siedlisku w stosunku do ich wymagań, będą rosnąć bardzo wolno, łatwo ulegać czynnikom chorobotwórczym. Sytuacja odwrotna może spowodować np. zbyt duże ugałęzienie drzew w młodym wieku i ich silną konkurencję osobniczą o przestrzeń, światło i wodę.
Należy pamiętać, ze pod pojęciem siedliska kryje się nie tylko gleba (i jej żyzność), ale również rzeźba terenu, warunki wilgotnościowe oraz lokalny klimat. Są to elementy, które także analizujemy, dobierając skład gatunkowy przyszłego lasu. Dla przykładu na wzniesieniach terenu sadzimy gatunki, które cechuje wysoka światłożądność, jak np. modrzew. Z kolei w obniżeniach terenu, gdzie często zalega wiosną ciężkie i zimne powietrze, czyli tworzą się zmrozowiska, lokujemy świerki, które radzą sobie porannymi chłodami.
Bardzo ważne jest także to, co rosło na gruncie wcześniej – jeśli mamy do czynienia z gruntem porolnym, wówczas musimy tak dobrać gatunki drzew, by poradziły sobie z licznymi patogenami chorobotwórczymi, które znajdują się w glebie. Są to zwykle owady oraz grzyby. Dlatego na takich gruntach sadzimy drzewa mniej wymagające – naszym planem na najbliższe sto lat jest przekształcenie tego miejsca. Odbywa się to właśnie za sprawą lasu, który poradzi sobie w tych warunkach, jednocześnie wpłynie na procesy przebiegające w glebie….ale do tego potrzeba kilkudziesięciu lat, a czasami dłużej.
Wyzwaniem obecnych czasów są dla nas zmiany klimatyczne. Dlatego planując, które gatunki drzew posadzimy w nowym lesie, uwzględniamy również to, co już się dzieje lub przewidujemy, że się wydarzy. Jednym z największych znaków naszych czasów jest brak wody. Nawalne deszcze, które się zdarzają niestety nie zasilają rezerwuarów wody, jakimi są lasy, ponieważ spływają zwykle po powierzchni gleby. Niewielka ilość wody przedostaje się w jej głąb. Zdecydowanie częściej mamy do czynienia z długimi okresami wysokich temperatur powietrza, które potęgują zjawisko obniżania odporności drzewostanów. W takiej sytuacji niestety działanie chorobotwórczych grzybów lub gwałtowne namnażanie się owadów (czyli gradacja) jest dla lasu silnym ciosem, który zaczyna się od stresu, spowodowanego niedoborem wody lub długim okresem wysokich temperatur powietrza.
Panta rhei - wszystko płynie (Heraklit z Efezu)
Na naszych oczach zmienia się przyroda. Już wiemy, że świerki, brzozy, sosny będą zajmować tereny położone bardziej na północ i wschód lub wyżej względem poziomu morza, a gatunki liściaste – bardziej dynamiczne i ciepłolubne , sukcesywnie, powoli będą władać obszarami, z których wycofają się pionierzy (świerki, brzozy, sosny). Potwierdzają tę tendencję leśnicy, którzy zbierają często przez kilkadziesiąt lat pracy zawodowej obserwacje i doświadczenie, a także naukowcy, który dokładnie badają zjawisko migracji gatunków drzew m.in. poprzez modelowanie przyszłych zasięgów występowania gatunków drzew w oparciu o ich wymagania ekologiczne w różnych wariantach klimatycznych.
Jedno jest pewne – wszystko ulega zmianie, lasy także. Rolą leśników jest wspieranie tej zmiany - pomaganie tym gatunkom, które się wycofują i popieranie tych, dla których zmieniający się klimat jest odpowiedni. Dlatego leśnicy działają z perspektywą przyszłych dekad, a nawet stuleci.
