Obszar Natura 2000

Kod obszaru:

PLH040031

Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000:

specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)

Obszar biogeograficzny:

kontynentalny

Powierzchnia:

3899,3 ha

Status formalny:
Obszar zatwierdzony Decyzją Komisji Europejskiej

Opis przyrodniczy:

Obszar pokrywają odpowiednio w jednej trzeciej lasy liściaste, siedliska łąkowe i zaroślowe oraz siedliska rolnicze, reszta terenu to torfowiska, baggna roślinność na brzegach wód, młaki; wody śródlądowe i w zaledwie 1% inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, kopalnie, tereny przemysłowe).
Obszar obejmuje tzw. Nieckę Kłócieńską i jest ograniczony od północy przez pola wydmowe, a od południa przez wysoczyznę morenową. Niecka w większości wypełniona jest osadami organicznymi. Teren jest płaski i okresowo podmokły, znaczna jego część została w przeszłości zmeliorowana i jest użytkowana rolniczo. W centralnej części obszaru znajduje się unikatowe jezioro Rakutowskie, pochodzenia wytopiskowego.
To płytkie jezioro ramienicowe ma zmienną powierzchnię (obecnie ok. 170-300 ha), płaskie brzegi porośnięte głównie pasem szuwaru trzcinowego. Jezioro posiada bogatą roślinność wodną, znaczne powierzchnie dna zajęte są przez łąki ramienicowe.
Należy podkreślić, że w ciągu roku zmiany powierzchni lustra wody sięgają rzędu 60-70 ha, przy stosunkowo nieznacznych wahaniach pionowych. Wynurzane latem dno, porasta kalcyfilna roślinność namuliskowa i szuwarowa, m.in. szuwar kłociowy.
Wokół jeziora rozciągają się ekstensywnie użytkowane łąki i pastwiska, w tym znaczne powierzchnie łąk trzęślicowych z wieloma charakterystycznymi gatunkami: goździk pyszny, goryczka wąskolistna, goryczuszka gorzkawa, selernica żyłkowana, groszek błotny, storczyk kukawka, fiołek mokradłowy. Te bardzo fitocenozy łąk trzęślicowych są jedne z kilku większych pod względem powierzchni, skupień łąk trzęślicowych w tej części kraju.
Granice rezerwatu utworzonego dla awifauny "Jezioro Rakutowskie" (pow. 414,07 ha) obejmują jezioro z przylegającymi szuwarami. Obszar w znacznej części porośnięty jest przez wilgotne kompleksy leśne, zajęte przez olsy, łęgi jesionowo-olszowo i łęgi wiązowo-jesionowe.
Na szczególną uwagę zasługuje ponadto wielohektarowy kompleks wilgotnych lasów łęgowych, jeden z najrozleglejszych obszarów tego typu lasów w centralnej Polsce. Pod wpływem sukcesywnego obniżania się poziomu wód gruntowych zwiększa się areał łęgu wiązowo-jesionowego, a nawet tworzą się wilgotne postacie grądu. Te wilgotnye lasy są ostoją rzadkich w centralnej Polsce gatunków tj. np. wawrzynek wilczełyko, wroniec widlasty, zdrojówka rutewkowata, wiechlina odległokosowa.
Na południe od Jeziora Rakutowskiego rozciąga się kompleks leśny, gdzie utworzony został rezerwat "Olszyny Rakutowskie" (pow. 174,62 ha).
Walory przyrodnicze obszaru Błota Kłócieńskie należy ocenic wysoko zarówno w skali regionalnej, jak i krajowej, ponieważ na tym obszarze wystepuje duża liczba cennych siedlisk przyrodniczych (zidentyfikowano ich 12 typów) oraz z zajmowania dużej powierzchni przez kilka z nich.
Błota Rakutowskie to jednocześnie ostoja ptasia, o randze europejskiej E42. Występują tutaj co najmniej 24 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK).

Dane zaktualizowano w 2009 r.

Opis turystyczny:

Preferowany dojazd to dotarcie pociągiem do Włocławka, Torunia, Bydgoszczy, Łodzi, a stamtąd autobusem PKS bądź transportem własnym do miejscowości na terenie gmin Kowal lub Baruchowo.
Na tereniach obu gmin powoli powstaje baza agroturystyczna. Brak jest miejsc noclegowych stałych i sezonowych, urządzeń bazy turystycznej. Mimo to teren gminy jest często odwiedzany przez turystów niezależnie od pory roku. Turyści korzystają z kilku gospodarstw agroturystycznych.

Atrakcje turystyczne:

Gmina Kowal
Przez teren gminy biegną następujące szlaki turystyczne i historyczne:

• "Szlak Łokietka" Włocławek - Kowal - Brześć Kujawski - Osięciny - Płowce - Radziejów - Włocławek - Dobrzyń n/Wisłą.
• "Szlak I Armii Wojska Polskiego" Gostynin - Lubień Kujawski - Kowal - Brześć Kujawski - Wieniec - Nieszawa - Ciechocinek - Aleksandrów Kujawski.
• "Szlak turystyczny Gostynińsko- Włocławskiego Parku Krajobrazowego".
• Szlak "Łącznikowy" zaczyna się w Kowalu następnie wzdłuż zabudowań wsi Grodztwo na terenie otuliny Parku Krajobrazowego i drogą leśną biegnąc w kierunku północnym mija Jezioro Wójtowskie i krzyżuje się z szlakiem "Południowym" i "Północnym".

Na terenie Gminy Kowal działa kapela ludowa "Kapela Spod Kowala", która została założona w 1968 roku i jest jedną z najstarszych amatorskich kapel ludowych w Polsce, a najstarszą na Kujawach.

Gmina Baruchowo:
Zabytki:
Zespół pałacowo - dworski w Baruchowie
Kościół murowany neogotycki z 1881 roku p.w. świętej trójcy z dzwonnicą w Kłótnie
Zespół parkowo - dworski w Czarnem
Park podworski Zakrzewo

Zagrożenia:

Najważniejsze zagrożenia dla obszaru to:

• antropogeniczne osuszanie terenu (pogłębianie cieków i rowów)
• naturalne obniżanie się poziomu wód (wysychanie jeziora, pobieranie wody przez roślinność krzewiastą, itp.)
• zanieczyszczenia wód (ścieki z oczyszczalni, wypas bydła)
• naturalna eutrofizacja wód (bytowanie ptaków, wypłycanie i ocieplanie wód jeziora)
• zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk
• zalesianie użytków zielonych
• zamiana użytków zielonych na grunty orne

Istniejące formy ochrony przyrody:

• Olszyny Rakutowskie - rezerwat leśny
• Jezioro Rakutowskie - rezerwat leśny
• Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy - rezerwat leśny

Ważne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych 
(z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe(*):

• wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (Corynephorus, Agrostis)
• brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Littorelletea, Isoëto-Nanojuncetea
• twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea
• starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion
• zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) 
• ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
• niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
• torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis) * 
• górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 
• grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
• łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe) *
• łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)

Ważne dla Europy gatunki zwierząt 
(z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*):

• bąk - ptak
• bączek - ptak
• czapla biała - ptak
• bocian biały - ptak
• bocian czarny - ptak
• łabędź krzykliwy - ptak
• bielik - ptak
• błotniak stawowy - ptak
• błotniak zbożowy - ptak
• błotniak łąkowy - ptak
• rybołów - ptak
• kropiatka - ptak
• zielonka - ptak
• derkacz - ptak
• batalion - ptak
• żuraw - ptak
• łęczak - ptak
• rybitwa czarna - ptak
• zimorodek - ptak
• dzięcioł średni - ptak
• podróżniczek - ptak
• gąsiorek - ptak
• ortolan - ptak
• bóbr europejski - ssak
• wydra - ssak
• kumak nizinny - płaz
• traszka grzebieniasta - płaz
• czerwończyk nieparek - bezkręgowiec

Ważne dla Europy gatunki roślin 
(z Zał. II Dyr. siedliskawej), w tym gatunki priorytetowe(*):

• sierpowiec błyszczący

Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze:

• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, ul. Dworcowa 63, 85-950 Bydgoszcz, tel: (0 52) 518 18 01, fax: (0 52) 518 18 02, www.bydgoszcz.rdos.gov.pl, konserwator@rdos-bydgoszcz.pl

Jednostki administracyjne:

• Kowal (włocławski, woj. kujawsko-pomorskie)
• Baruchowo (włocławski, woj. kujawsko-pomorskie)